Metoda Prechtla

Badanie globalnych wzorców ruchu metodą Prechtla u wcześniaków, noworodków urodzonych o czasie oraz niemowląt w pierwszych trzech miesiącach życia.

Ocena rozwoju ruchowego niemowlęcia jest od wielu lat przedmiotem badań. Ideałem jest stworzenie wiarygodnego, obiektywnego, szybkiego, a jednocześnie nieinwazyjnego sposobu analizy funkcji motorycznych. Klasyczne, analityczne sposoby badania są bardzo precyzyjne ale też i bardzo czasochłonne. W warunkach Oddziału Neonatologicznego badanie niemowlęcia, często wielotygodniowego rezydenta inkubatora, wymaga podjęcia całego szeregu działań przygotowawczych i wykonania szeregu procedur wymagających bezpośredniego zaangażowania dziecka.

Prof. Prechtl, austriacki neurolog dziecięcy, zaproponował prostą, nieinwazyjną, obiektywną i szybką metodę całościowej oceny niemowlęcia.

Metoda Prechtla służy do jak najwcześniejszego zdiagnozowania niedojrzałości lub uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego poprzez badanie jakości prezentowanych globalnych wzorców ruchu (GMs – GENERAL MOVEMENTS). W tym celu Prof. .Prechtl i jego zespół, pracujący w Katedrze Fizjologii Uniwersytetu w Grazu, nagrywali na taśmie wideo zachowania małych dzieci obserwując przede wszystkim globalne wzorce ruchu (GMs) wcześniaków, noworodków i niemowląt we wczesnym okresie ich życia. Przeprowadzono następnie dokładną analizę spontanicznych wzorców ruchu w aktywności nie wywołanej i w warunkach komfortu. Zauważono znaczącą  różnicę w jakości globalnych wzorców ruchu (GMs) – prawidłowych i nieprawidłowych. Stwierdzono, że we wszystkich grupach wiekowych objętych badaniem, tj. wśród wcześniaków, dzieci urodzonych o czasie, oraz w pierwszym, drugim i trzecim miesiącu życia (średnio u ok. 94,5%) globalne wzorce ruchu były identyczne, ale jednocześnie specyficzne dla wieku.

U wcześniaków globalne wzorce ruchu są mniej wyraźne, stając się stopniowo coraz bardziej dojrzałymi w trzecim miesiącu życia dziecka. Fenomen ten wytłumaczono spontaniczną, samoistną poprawą niedojrzałego lub w niektórych przypadkach uszkodzonego OUN.

Dla kontrastu, dzieci, u których występowały cały czas nieprawidłowe, globalne wzorce ruchu, rozwijały się z objawami neurologicznymi, będąc w obserwacji do końca drugiego roku życia.

Definicja GMs – globalnych wzorców ruchowych

Globalne wzorce ruchu zauważymy już u płodu ok. 8-9 tygodnia życia płodowego. U niemowląt bez żadnych objawów neurologicznych, globalne wzorce ruchu występują w identycznych sekwencjach jak u płodu, aż do 2 miesiąca życia, kiedy to stopniowo przechodzą w nowe jakościowo wzorce globalne – FIDGETY MOVEMENTS (FMs).

Prawidłowe globalne wzorce ruchu (GMsN – GENERAL MOVEMENTS NORMAL)

Są to duże, obszerne ruchy obejmujące całe ciało. Mogą trwać od kilku sekund do kilku minut lub dłużej. To co jest w nich szczególnie ważne – to zmieniające się sekwencje ruchowe kończyn górnych, kończyn dolnych, szyi oraz tułowia. Narastają i zanikają z dużą siła i szybkością, ale ich rozpoczęcie i zakończenie odbywa się stopniowo, powoli. Obserwujemy kompleksowe sekwencje ruchowe – wyprostne lub zgięciowe, z nakładającą się na nie rotacją, zmieniającą często delikatnie kierunek ruchu. Te wyżej wymienione dodatkowe elementy ruchu (szczególnie rotacja) powodują, że ruch jest płynny, elegancki, kompleksowy i różnorodny.

Od czterdziestego tygodnia ciąży (w czasie prawidłowego porodu) oraz w pierwszych dwóch miesiącach życia globalne wzorce ruchu (GMs) przekształcają się w jakościowo inne rodzaje wzorców WRITHING MOVEMENTS (WMs). Globalne wzorce ruchu w postaci WRITHING MOVEMENTS charakteryzują się małą i średnią amplitudą ruchu, o wolnej lub średniej szybkości. Okresowo obserwowane są krótkotrwałe ruchy szybkiego, spontanicznego wyprostu kończyn górnych o dużym, eliptycznym zakresie ruchu.

Od 6 do 9 tygodnia życia (w terminie prawidłowo wyznaczonego porodu) u zdrowych niemowląt, globalne wzorce ruchu (GMs) przechodzą z WRITHING MOVEMENTS w FIDGETY MOVEMENTS (FMs). W przeciągu kilku tygodni oba wzorce, tj. WRITHING MOVEMENTS i FIDGETY MOVEMENTS mogą występować razem.

FIDGETY MOVEMENTS (FMs)

Są to ruchy okrężne, realizujące się w okolicy szyi, tułowia oraz innych części ciała, o małym zakresie ruchu, ze średnią szybkością, zmiennym przyspieszeniem oraz kierunkiem. Występują u niemowląt znajdujących się w stanie czuwania. FIDGETY MOVEMENTS (FMs) zanikają, gdy niemowlę śpi, płacze lub kiedy jego uwaga jest skoncentrowana na czymś innym. Ruchy te mogą występować jednocześnie z ruchami o większym zakresie, np. podczas kopania, przetaczania na boki, uderzania kończynami dolnymi w chwilach zadowolenia. FMs możemy zauważyć najwcześniej około 6 tygodnia życia, ale najczęściej występują w okresie od 9 do 15-20 tygodnia życia (licząc od czterdziestego tygodnia od ostatniej miesiączki matki). W przypadku wcześniaków musimy skorygować ich wiek.

Zespół prof. Prechtla stwierdził, że niemowlęta prezentujące FMs w 96% będą rozwijać się prawidłowo. Brak FMs pozwala przypuszczać, że w przyszłości u dziecka zostaną stwierdzone dysfunkcje neurologiczne i / lub upośledzenie umysłowe. Nieprawidłowa jakość FMs – to zaburzenia w ruchach precyzyjnych kończyn górnych oraz niechęć dziecka do zajęć ręcznych w szkole.

Około 15 tygodnia życia niemowlęta stopniowo przechodzą do innych form spontanicznej aktywności ruchowej tj. aktywności funkcjonalnej (manipulacja, sięganie, dotykanie, chwytanie)oraz pracy antygrawitacyjnej (udział w aktywnym wspomaganiu dużej motoryki – rolowanie, pełzanie, czworakowanie).

Nieprawidłowe formy globalnych wzorców ruchu występujące u płodów, wcześniaków, niemowląt urodzonych o czasie oraz niemowląt w pierwszych dwóch miesiącach życia.

1. POOR REPERTOIRE (PR) OF GMs – ubogi (słaby) repertuar globalnych wzorców ruchu.

Prezentowane sekwencje ruchowe są monotonne, a ruch zachodzący w poszczególnych częściach ciała nie jest kompleksowy tak jak w przypadku prawidłowych, globalnych wzorców ruchu.

Słaba praca antygrawitacyjna wszystkich części ciała.

1. CRAMPED – SYNCHRONISED (CS) GMs – ściśnięte – jednoczesne (zsynchronizowane) globalne wzorce ruchu.

Ruchy są sztywne, towarzyszy im widoczne wzmożone napięcie mięśniowe. Brak im płynności i lekkości. Wszystkie części ciała oraz mięśnie tułowia napinają się i rozluźniają niemalże w tym samym czasie. Dominacja CS wyklucza istnienie PR lub FMs.

1. CHAOTIC (CH) GMs – chaotyczne globalne wzorce ruchu

Ruchy wszystkich części ciała mają dużą amplitudę i występują w sposób chaotyczny, nie uporządkowany, bez płynności i spokoju. Sprawiają wrażenie urywanych, szarpanych.

1. ABNORMAL FIDGETY MOVEMENTS – nieprawidłowy Fidgety Movements.

Wyglądają niemal jak prawidłowe FMs, ale zakres ruchu, szybkość i płynność są zmienne i zbyt wyolbrzymione.

1. ABSENT FIDGETY MOVEMENTS (F – ) – brak Fidgety Movements.

Brak FMs w okresie od 6 do 20 tygodnia życia. Inne globalne wzorce ruchowe mogą być w tym czasie obserwowane.

Dzieci prezentujące powyżej 20 tygodnia życia nieprawidłowe globalne wzorce ruchu, będą z pewnością w późniejszym rozwoju wykazywały nieprawidłową, spontaniczną aktywność ruchową.

W związku z brakiem opracowanego polskiego nazewnictwa, posługiwałam się terminologią oryginalną, opracowaną przez prof. Prechtla.